Uluslararası Lojistikte Kullanılan Önemli Belgeler

Uluslararası lojistikte kullanılan belgeler, malın bir ülkeden diğerine taşınırken hukuki, ticari ve idari açıdan sorunsuz ilerlemesini sağlayan resmi evraklardır. Bu belgeler sayesinde yükün kime ait olduğu, hangi şartlarla taşındığı, menşe ülkesi, miktarı, değeri, sigortası ve güvenliği net bir şekilde kayıt altına alınır. Gümrük işlemlerinden ödeme süreçlerine, taşıma sözleşmelerinden sağlık ve güvenlik kontrollerine kadar her aşamada bu belgeler kritik bir rol oynar. Belgelerin doğru, eksiksiz ve tutarlı hazırlanması; malların sınır kapılarında beklememesi, cezai yaptırımların önlenmesi ve ticari ilişkilerin güvenle yürütülmesi açısından büyük önem taşır.

1) Ticari Fatura (Commercial Invoice)

Satıcı ile alıcı arasındaki satışın hukuki belgesidir; kalem, fiyat, para birimi, miktar, teslim ve ödeme şartları (Incoterms), HS kodu gibi ayrıntılar içerir ve ithalat vergilerinin matrahında temel dayanak olur.

2) Paket (Çeki) Listesi (Packing List)

Koli/birim bazında içeriği, adetleri, ölçü–ağırlıkları ve işaretleri gösterir; muayene ve depoda yerleştirme için kritik, faturanın ikamesi değildir.

3) Konşimento – Deniz (Bill of Lading, B/L)

Taşıyan ile gönderici arasında taşıma sözleşmesi, teslim makbuzu ve çoğu durumda mülkiyet belgesi işlevi görür. Düz (straight) B/L müzakere edilemez; “to order” düzenlenenler devredilebilir.

4) Hava Yük Senedi (Air Waybill, AWB)

Havayolunun düzenlediği taşıma sözleşmesi ve teslim alma makbuzudur. Müzakere edilemez ve mülkiyet belgesi niteliği taşımaz.

5) CMR Sevk İrsaliyesi (Karayolu Taşıma Senedi)

Karayolunda uluslararası taşıma sözleşmesini belgeleyen resmi evraktır. Kolluk ve gümrük kontrollerinde mal ve taraf bilgisi kontrolünde sık kullanılır.

6) CIM/SMGS Demiryolu Sevk Senedi

Demiryolunda uluslararası taşıma sözleşmesinin delilidir. COTIF (CIM) kapsamındaki ülkelerde standarttır, gümrükte transit belgeleriyle birlikte kullanılır.

7) FIATA FBL – Çok Modlu Taşıma Senedi

FIATA üyesi forwarder’ların taşıyan sıfatıyla düzenlediği, bankalarca LC altında kabul gören, müzakere edilebilir multimodal belgedir.
 

8) Menşe Şahadetnamesi (Certificate of Origin – CO)

Malın menşe ülkesini tevsik eder; gümrükte tarife ve önlem uygulamasında talep edilebilir.
Türleri:

• Non-preferansiyel CO: Genel menşe tevsiki.
• EUR.1: Tercihli anlaşmalara göre vergi avantajı sağlar.
• A.TR: Türkiye–AB Gümrük Birliği kapsamında sanayi ürünlerinin serbest dolaşım belgesidir.

9) Sigorta Poliçesi / Sertifikası

Taşıma süresince hasar/kayıp riskine karşı teminat sağlar. CIF/CIP gibi Incoterms kurallarında satıcı tarafından düzenlenmesi gerekebilir.

10) Muayene/Denetim Sertifikası

Sevk öncesi kalite, adet veya uygunluk kontrollerinin bağımsız doğrulamasıdır. Alıcı, banka veya ithalat mevzuatı gereği talep edilebilir.

11) Bitki Sağlık Sertifikası (Phytosanitary)

Bitkisel ürünlerin ithalat şartlarını karşıladığını kanıtlar. İhracatçı ülkenin Ulusal Bitki Koruma Teşkilatı tarafından düzenlenir.

12) Veteriner Sağlık Sertifikası

Hayvanlar ve hayvansal ürünlerin sağlık koşullarını belgeleyen resmi sertifikadır. İthalatçı ülkede gümrükte ibraz edilir.

13) Tehlikeli Madde Beyanı

Hava taşımacılığında tehlikeli maddelerin IATA kurallarına uygun olarak paketlendiğini ve beyan edildiğini gösteren formdur.

14) Gümrük Beyannamesi

Eşyanın gümrük rejimine (ihracat, serbest dolaşım, transit, antrepo vb.) tabi tutulması için sunulan resmi beyan belgesidir. Günümüzde çoğunlukla elektronik sistem üzerinden yapılır.

15) TIR Karnesi

Uluslararası karayolu transitinde kullanılan belgedir. Mühürlü araç/konteyner ile ülkeler arası geçişi sağlar, gümrük teminatı işlevi görür.

16) ATA Karnesi

Fuar numuneleri veya profesyonel ekipmanların vergisiz/geçici ithal–ihraç edilmesini sağlayan belgedir. Tek evrakla birden fazla ülkede geçerlidir.

17) CITES İzinleri

Nesli tehlike altındaki türlerin ticaretini kontrol eden uluslararası sertifikalardır. Bitki, hayvan ve türev ürünler için ithalat/ihracatta kullanılır.

18) Güvenlik Bilgi Formu (SDS)

Tehlikeli kimyasallar için düzenlenir. Elleçleme, depolama ve acil durum bilgilerini içerir. 16 bölümlük standart formdur.

19) Proforma Fatura ve İzinler

Proforma fatura, teklif niteliğinde ön belgedir. Ayrıca stratejik mallar, kimyasallar veya ilaçlar için özel ithalat/ihracat izinleri gerekebilir.