Parsiyel Taşımacılık Nedir?

Parsiyel taşımacılık, tek bir araç ya da konteyneri doldurmayan gönderilerin aynı hat üzerinde başka yüklerle birleştirilerek (konsolide edilerek) taşınmasıdır. Karayolunda “LTL – Less Than Truckload”, denizyolunda “LCL – Less Than Container Load” olarak da anılır; sektör dilinde “grupaj” ifadesi yaygındır. Mantık basittir: FTL/FCL gibi tek başına bir araç veya konteyner kiralamak yerine, hacim ya da ağırlık olarak ihtiyacın kadar kapasite kullanırsın; gerisini taşıyıcı, aynı yöne giden başka yüklerle tamamlar. Bu model, kapıdan kapıya taşımaya da terminal teslim senaryolarına da uyarlanabilir ve genellikle ağ bazlı, planlı seferlerle çalışır.

Parsiyel Taşımacılık Nasıl Yapılır?

Operasyon, rezervasyon ve ölçümle başlar. Gönderici, koli/palet sayısı, her birinin en–boy–yükseklik ölçüsü, brüt ağırlık, paketleme türü, istiflenebilirlik bilgisi ve varsa özel gereksinimleri (forklift kullanımı, rampa, asansör, ADR, ısı kontrolü gibi) bildirir. Bu verilerle “ücretlendirme ağırlığı” hesaplanır ve uygun hat seçilir.

Toplama aracının yaptığı ilk çekimde yük, yakın aktarma merkezine (hub) getirilir; burada cross-dock alanında etiketlenir, manifestoya girilir, aynı güzergâhtaki diğer parsiyellerle aynı treylere konsolide edilir. Ana taşıma (linehaul) bir veya birkaç aktarma üzerinden varış hub’ına ulaşır. İthalat/ihracat senaryolarında gümrük çıkış/varış işlemleri ve evrak (CMR, ticari fatura, çeki listesi; denizde konşimento/LCL manifestosu; havada AWB) bu akışa entegre edilir. Varış hub’ında ayrıştırılan yükler, teslimat bölgelerine göre dağıtım araçlarına planlanır; randevulu teslim, forklift/tail-lift ihtiyacı gibi saha koşulları önceden teyit edilerek kapıya teslim yapılır. Tüm süreç boyunca temel milestonelar (pickup, hub çıkışı, aktarma, varış hub, dağıtım, teslim) sistem üzerinden izlenir.

Parsiyel Taşımacılığın Avantajları Nelerdir?

Parsiyel model, dolduramadığın kapasite için ödeme yapmanı engelleyerek maliyeti optimize eder. Sık seferli ağlarda (günlük/haftalık linehaul) çıkış esnekliği sağlanır; bu sayede stok seviyeni ve nakit döngünü daha iyi yönetebilirsin. Konsolidasyon, şehir içi trafik ve filo verimliliği açısından daha sürdürülebilir bir ayak izi yaratır; demiryolu ya da short-sea bağlantılı grupaj çözümleri karbon emisyonunu ilave olarak düşürür.

Operasyonel görünürlük ve planlama da güçlenir: cut-off saatleri, hub çıkışları ve tahmini varışlar (ETA) önceden yayınlandığı için sevkiyat–karşılama planlarını uyumlu kılmak kolaylaşır. Not edilmesi gereken nokta, parsiyelde aktarma sayısının komple taşımaya göre genellikle daha fazla olmasıdır; bu yüzden profesyonel paketleme ve doğru etiketleme kritik önem taşır. Doğru hazırlandığında hasar/g gecikme riski minimize edilir.

Parsiyel Taşımacılık Hangi Ürünler İçin Uygundur?

Koli veya palet üzerinde, düzgün paketlenmiş, istiflenebilir ve özel elleçleme gereksinimi sınırlı olan yükler parsiyel için idealdir: yedek parça, ambalaj malzemeleri, beyaz eşya/elektronik (orijinal ambalajında), tekstil kutuları, matbaa ürünleri, KOBİ ölçekli e-ticaret replenishment sevkiyatları, küçük makineler ve komponentler gibi.

Isı kontrollü ağ bulunan koridorlarda gıda ve ilaç da parsiyel taşınabilir; ancak GDP/soğuk zincir şartları ve izlenebilirlik gereklilikleri nedeniyle yalnızca bu altyapıyı sağlayan özelleşmiş ağlar tercih edilmelidir. Tehlikeli maddeler (ADR/IMDG) uygun beyan, etiketleme ve ekipmanla mümkün olmakla birlikte, tüm hatlar bu tür yükleri kabul etmez. Aşırı kırılgan, ölçü dışı (over-dimension) veya çok yüksek değerli yüklerde ise komple taşıma, raf ömrü ve risk iştahına göre daha doğru olabilir.

Parsiyel Taşımacılıkta Fiyatlandırma Nasıl Yapılır?

Temel prensip, “ücretlendirme ağırlığı”nın belirlenmesidir: gerçek (brüt) ağırlık ile hacimsel/volümetrik ağırlık karşılaştırılır, yüksek olan esas alınır. Volümetrik ağırlığın hesap yöntemi moda ve taşıyıcıya göre değişir. Genel çerçeve şöyle özetlenebilir:

• Karayolu grupajda yaygın dönüşüm, ağı sabit kabul ederek 1 m³’ün belirli bir kg karşılığına eşitlenmesidir (örneğin 1 m³ = 250–333 kg aralığı; ağ ve tarifeye göre değişir).
• Denizyolu LCL’de “W/M” kuralı uygulanır: 1 ton veya 1 m³’ten hangisi büyükse o üzerinden ücretlendirilir.
• Havayolunda IATA standardına göre volümetrik ağırlık (cm ölçülerle) L×W×H/6000 olarak hesaplanır.
• Yurt içi kargo ağlarında “desi” sık kullanılır: desi = (en×boy×yükseklik)/3000 (cm üzerinden), çoğu operatör desiyi kg gibi fiyatlar.

Bunlara ek olarak hat/taban ücreti, yakıt ek ücreti (BAF/MAUT/FSC), bölge/uzak mesafe ekleri, ADR, randevulu teslim, tail-lift, kat teslimi, ikinci deneme, palet kiralama/geri dönüş, gümrük/ithalat masrafları ve sigorta primi gibi kalemler fiyata yansıyabilir. Palet sınıfı (istiflenebilirlik), LDM (loading meter) kullanımı ve kapı–kapı/terminal teslim farkı da teklifi etkiler. Bu yüzden doğru ölçüler ve net operasyon notları (ör. “üst üste konabilir”, “rampa mevcut değil”) maliyeti doğrudan iyileştirir.

Parsiyel Taşımacılıkta Teslim Süresi Nasıl Belirlenir?

Transit süre, ağ planına ve güzergâha bağlıdır. İki kritik unsur vardır: cut-off (konsolide sefer için son kabul saati/günü) ve linehaul sıklığı. Günlük çıkan ana hatlarda (ör. İstanbul–Ankara, Köln–Paris) teslim süreleri daha kısa ve öngörülebilirdir; haftalık çıkan hatlarda ise konsol günü beklenir. Varış ülkesindeki hub sayısı ve aktarma yoğunluğu, gümrük (ihracat/ithalat) işlemleri ve yerel teslimat randevuları süreyi etkiler. Mevsimsel pikler, resmi tatiller, sınır kapısı yoğunlukları, liman/demiryolu aksaklıkları ve hava koşulları da planı değiştirebilir.

Pratikte süre planı şöyle kurgulanır: rezervasyon ve etiketleme → toplama ve çıkış hub’ına varış (aynı gün/ertesi gün) → konsol cut-off sonrası linehaul çıkışı → varış hub’ı ve ayrıştırma → dağıtım ve teslim. Uluslararası karayolu grupajda Avrupa ana koridorlarında tipik transit 2–6 gün aralığındadır; denizyolu LCL’de mesafeye göre haftalar seviyesine çıkabilir; yurt içi parsiyelde ise şehirler arası 1–3 gün normaldir. Kurumsal SLA’lerde bu süreler koridor bazında tablo halinde sabitlenir; özel teslim koşulları (randevu, kat/şantiye teslim, ekipman kısıtı) ayrıca süreye ek pay olarak tanımlanır.